Ngày 29 tháng 4 năm 2022
Được đánh giá bởi Mallika
Marshall, MD , Biên tập viên đóng góp
Cholesterol (/kəˈles.tər.ɒl/ Uk, /kəˈles.tə.rɑːl/ US) không hoàn toàn là kẻ thù của sức khỏe như người ta vẫn nghĩ, tên gọi của nó gắn liền với các cơn đau tim, đột quỵ và các loại bệnh tim mạch khác. Cơ thể chúng ta cần cholesterol, một loại lipid (tên gọi khác của chất béo) cần thiết để tạo màng tế bào, các hormone quan trọng như testosterone và estrogen, axit mật cần thiết để tiêu hóa và hấp thụ chất béo, và vitamin D.
Điều "xấu" ở cholesterol
không phải là bản thân chất này - thực tế, chúng ta không thể sống thiếu nó -
mà là một số loại cholesterol nhất định và lượng cholesterol trong máu mới là
điều quan trọng.
Nếu bạn bị cholesterol cao, việc
thay đổi chế độ ăn uống có thể giúp đưa cholesterol xuống mức lành mạnh. Tập thể
dục có thể giúp tăng mức HDL ("cholesterol tốt"). Thay đổi chế độ ăn
uống và thuốc men, đặc biệt là nhóm thuốc statin, có thể làm giảm đáng kể LDL
("cholesterol xấu").
Cholesterol là gì?
Cholesterol là một chất béo tự
nhiên có trong cơ thể. Nó thực hiện một số chức năng quan trọng. Cholesterol cần
thiết để tạo nên các thành tế bào bao quanh cơ thể và là nguyên liệu cơ bản được
chuyển hóa thành một số hormone. Cơ thể bạn tự sản xuất đủ lượng cholesterol cần
thiết. Bạn chỉ cần một lượng nhỏ chất béo trong chế độ ăn uống để tạo ra đủ
cholesterol duy trì sức khỏe.
Chất béo và cholesterol bạn ăn vào
được hấp thụ ở ruột và vận chuyển đến gan. Gan chuyển hóa chất béo thành
cholesterol và giải phóng cholesterol vào máu. Có hai loại cholesterol
chính: cholesterol lipoprotein tỷ trọng thấp (LDL) (cholesterol
"xấu") và cholesterol lipoprotein tỷ trọng cao (HDL) (cholesterol
"tốt").
Nồng độ cholesterol LDL cao có liên
quan đến xơ vữa động mạch, là sự tích tụ các mảng bám mỡ giàu cholesterol trong
động mạch. Điều này có thể khiến động mạch bị hẹp hoặc tắc nghẽn, làm chậm hoặc
ngăn chặn dòng máu chảy đến các cơ quan quan trọng, đặc biệt là tim và não. Xơ
vữa động mạch ảnh hưởng đến tim được gọi là bệnh động mạch vành, và có thể gây
ra đau tim. Khi xơ vữa động mạch làm tắc nghẽn các động mạch cung cấp máu cho
não, nó có thể gây ra đột quỵ.
Những người có nồng độ cholesterol
HDL cao ít có khả năng mắc bệnh tim mạch. Tuy nhiên, nếu một người có cả mức
HDL cao và mức cholesterol LDL cao, họ vẫn có thể cần điều trị để giảm mức LDL.
Mức cholesterol LDL mong muốn phụ
thuộc vào việc người đó có mắc bệnh xơ vữa động mạch, tiểu đường hay các yếu tố
nguy cơ khác của bệnh động mạch vành hay không. Ngoài mức cholesterol LDL cao
và tiểu đường, các yếu tố nguy cơ của bệnh động mạch vành bao gồm:
-là nam giới trên 45 tuổi
-là phụ nữ trên 55 tuổi
-là phụ nữ mãn kinh sớm
-có tiền sử gia đình mắc bệnh động mạch vành sớm (cha hoặc anh trai dưới 55 tuổi
mắc bệnh động mạch vành, hoặc mẹ hoặc chị gái dưới 65 tuổi mắc bệnh động mạch
vành)
-hút thuốc lá
-bị huyết áp cao
-không có đủ cholesterol tốt
(lipoprotein mật độ cao hoặc HDL).
Mức cholesterol bình thường là bao
nhiêu?
Mức cholesterol toàn phần trong máu
được xác định bởi các giá trị LDL và HDL, cũng như mức triglyceride. Thay vì
nhìn vào bảng, bạn và bác sĩ nên tự quyết định mục tiêu cá nhân nào bạn nên hướng
tới.
Mức cholesterol LDL lý tưởng là dưới
70 miligam trên decilit (mg/dL). Nếu bạn mắc bệnh động mạch vành, bệnh động mạch
ngoại biên hoặc đã từng bị đột quỵ do xơ vữa động mạch, đây nên là mục tiêu của
bạn.
Tuy nhiên, nếu bạn không mắc bệnh
tim mạch và không có yếu tố nguy cơ mắc bệnh này thì mức cholesterol LDL từ 100
đến 130 mg/dL có thể chấp nhận được.
Mức cholesterol HDL của bạn cũng rất
quan trọng. Những người có mức cholesterol HDL dưới 40 mg/dL có nhiều khả năng
mắc xơ vữa động mạch, bệnh tim và đột quỵ hơn .
Nhìn chung, mức triglyceride dưới
150 mg/dL là mục tiêu tốt.
Mức cholesterol cao có gây ra triệu
chứng không?
Hầu hết những người bị cholesterol
cao không có triệu chứng cho đến khi xơ vữa động mạch liên quan đến cholesterol
gây hẹp đáng kể các động mạch dẫn đến tim hoặc não. Hậu quả có thể là đau ngực
liên quan đến tim ( đau thắt ngực ) hoặc các triệu chứng khác của bệnh động mạch
vành, cũng như các triệu chứng giảm cung cấp máu lên não (cơn thiếu máu cục bộ
thoáng qua hoặc đột quỵ).
Cứ khoảng 500 người thì có khoảng một
người mắc chứng rối loạn di truyền gọi là tăng cholesterol máu gia đình, có thể
gây ra mức cholesterol cực cao (trên 300 miligam/dL). Những người mắc chứng rối
loạn này có thể phát triển các nốt sần chứa đầy cholesterol (u vàng) trên nhiều
gân khác nhau, đặc biệt là gân Achilles ở cẳng chân. Các mảng cholesterol cũng
có thể xuất hiện trên mí mắt, nơi chúng được gọi là u vàng (xanthelasma).
Chế độ ăn nào tốt nhất để giảm
cholesterol?
Không có sự đồng thuận nào về chế độ
ăn uống tốt nhất. Chế độ ăn hiệu quả nhất để giảm cholesterol toàn phần và LDL
là chế độ ăn chay. Tuy nhiên, đây không phải là một chế độ ăn dễ thực hiện.
Nhiều người ưa chuộng chế độ ăn Địa Trung Hải . Không có định nghĩa chính
xác nào về những gì nên có trong chế độ ăn này. Nhìn chung, điều này có nghĩa
là:
-nhận phần lớn lượng calo trong thực
phẩm hàng ngày từ nguồn thực vật, đặc biệt là trái cây và rau quả, ngũ cốc, đậu,
các loại hạt và hạt giống
-sử dụng dầu ô liu làm chất béo
chính, thay thế các loại chất béo và dầu khác
-ăn một ít phô mai ít béo và/hoặc sữa
chua mỗi ngày
-ăn cá ít nhất một vài lần một tuần
-hạn chế thực phẩm chế biến
-uống rượu ở mức độ vừa phải trừ
khi có chỉ định y tế — không quá hai ly mỗi ngày đối với nam giới và một ly mỗi
ngày đối với phụ nữ.
Để duy trì cân nặng mong muốn, bạn
chỉ nên nạp vào lượng calo bằng lượng calo bạn đốt cháy mỗi ngày. Nếu bạn cần
giảm cân, bạn cần nạp vào ít calo hơn lượng calo bạn đốt cháy.
Những người không chắc chắn về cách
thực hiện chế độ ăn kiêng này có thể thấy hữu ích khi làm việc với chuyên gia
chăm sóc sức khỏe như chuyên gia dinh dưỡng, bác sĩ hoặc y tá.
Ngoài việc thay đổi chế độ ăn uống,
bạn nên tập thể dục cường độ vừa phải ít nhất 30 phút mỗi ngày, chẳng hạn như
đi bộ nhanh.
Thuốc điều trị tốt nhất cho bệnh
cholesterol cao là gì?
Bạn có cần dùng thuốc để giảm mức
cholesterol hay không tùy thuộc vào chế độ ăn uống và nguy cơ đau tim và đột quỵ
của bạn.
Có năm loại thuốc hạ cholesterol.
Tuy nhiên, thuốc statin gần như luôn là lựa chọn đầu tiên để hạ cholesterol
LDL.
Statin còn được gọi là chất ức chế
HMG-CoA reductase. Chúng bao gồm lovastatin (Mevacor), simvastatin (Zocor),
pravastatin (Pravachol), fluvastatin (Lescol), atorvastatin (Lipitor) và
rosuvastatin (Crestor).
Statin ngăn chặn một loại enzyme gọi
là HMG-CoA reductase, một loại enzyme cần thiết cho quá trình sản xuất
cholesterol.
Statin không chỉ làm giảm lượng
cholesterol LDL mà còn làm giảm nguy cơ xơ vữa động mạch (xơ vữa động mạch) và
giảm nguy cơ đau tim hoặc đột quỵ.
Khi một người dùng statin không đạt
được mục tiêu, bác sĩ đôi khi sẽ thêm ezetimibe. Ezetimibe ức chế sự hấp thu
cholesterol từ ruột. Bản thân thuốc có tên thương mại là Zetia. Khi kết hợp với
simvastatin, nó được gọi là Vytorin.
Các liệu pháp hạ cholesterol được gọi
là chất ức chế PCSK9 mạnh hơn statin. Chất ức chế PCSK9 hữu ích nhất cho những
người bị tăng cholesterol máu gia đình, những người có mức cholesterol cực kỳ
cao.
Những người mắc bệnh động mạch vành
không đạt được mục tiêu khi dùng thuốc statin liều cao hoặc không thể dung nạp
statin do tác dụng phụ cũng có thể là ứng cử viên cho liệu pháp mới này.
Thuốc ức chế PCSK9 đắt hơn nhiều so
với hầu hết các loại statin. Hơn nữa, chúng không có dạng viên uống mà phải
dùng đường tiêm.
Các loại thuốc phổ biến nhất được
kê đơn cho những người có mức triglyceride cao là:
-fibrate, bao gồm gemfibrozil
(Lopid), fenofibrate (Tricor) và clofibrate (Abitrate)
-Axit béo omega-3: este ethyl axit
béo omega-3 (Lovaza) dành cho người có nồng độ triglyceride rất cao. Những người
có nồng độ triglyceride tăng vừa phải và nguy cơ mắc bệnh tim mạch cao cũng có
thể được hưởng lợi từ icosapent ethyl (Vascepa).
&&&
Tiến sĩ Mallika Marshall Biên tập
viên đóng góp
Tiến sĩ Mallika Marshall là một nhà
báo và bác sĩ từng đoạt giải Emmy, hiện là Giám đốc Y khoa tại WBZ-TV ở Boston.
Là một bác sĩ hành nghề được Hội đồng Chứng nhận về cả nội khoa và nhi khoa,
Marshall làm việc tại Trường Y Harvard và hành nghề tại Phòng khám Chăm sóc Khẩn
cấp Chelsea của Bệnh viện Đa khoa Massachusetts (MGH) và Trung tâm Y tế Revere
của MGH. Marshall hiện là Biên tập viên đóng góp cho Harvard Health Publishing
(HHP), bộ phận xuất bản của Trường Y Harvard và là người dẫn chương trình các
khóa học trực tuyến của HHP. Cô có gần 15 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực truyền
thông, bao gồm vai trò là Người dẫn chương trình "HealthWatch" tại
WBZ-TV News trong 10 năm bắt đầu từ năm 2000. Tốt nghiệp loại xuất sắc tại Đại
học Harvard, Marshall nhận bằng y khoa danh dự tại Trường Y thuộc Đại học
California, San Francisco (UCSF). Cô đã hoàn thành chương trình nội trú y khoa
tại Harvard về nội khoa và nhi khoa. Cô là thành viên của Hội Danh dự Alpha
Omega Alpha, Hiệp hội Y khoa Hoa Kỳ, Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ và Hiệp hội Nhà
báo Da đen Quốc gia. Bà cũng từng là thành viên Hội đồng Quản trị của Quỹ Chăm
sóc Khẩn cấp và Hội đồng Quản trị của Dress for Success Boston. Ngoài nhiều giải
thưởng y khoa, bà còn là Phó Biên tập viên của Cẩm nang Sức khỏe Gia đình của
Trường Y Harvard.
Nguồn: https://www.health.harvard.edu/topics/cholesterol
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét