BỆNH BIẾN DƯỠNG

 

Bệnh biến dưỡng – đây là cách gọi xưa trong y học Việt Nam (dịch từ chữ metabolic disease trong tiếng Anh, hay bệnh chuyển hóa trong y học hiện đại).

1. Bệnh biến dưỡng là gì?

• Là nhóm bệnh do rối loạn quá trình biến dưỡng (chuyển hóa) trong cơ thể.
• Cơ thể con người luôn phải biến dưỡng các chất (đường, đạm, mỡ, muối khoáng…) để tạo năng lượng và duy trì sự sống. Nếu quá trình này bị trục trặc (do gen, do lối sống, do bệnh lý khác), thì sẽ sinh ra bệnh.

2. Những bệnh điển hình thuộc nhóm biến dưỡng:

• Đái tháo đường (do rối loạn biến dưỡng đường).
• Béo phì hoặc ngược lại suy dinh dưỡng.
• Rối loạn mỡ máu (cholesterol, triglycerid cao).
• Gout (do rối loạn chuyển hóa purin, làm tăng acid uric).
• Một số bệnh hiếm do rối loạn men di truyền (phenylketon niệu, galactosemia…).

3. Ai thường bị bệnh này?

• Người trưởng thành, trung niên và người già: do chế độ ăn dư thừa, ít vận động, stress, tuổi tác làm giảm hiệu quả biến dưỡng.
• Người có yếu tố di truyền: trong gia đình có người bị tiểu đường, gout, rối loạn mỡ máu.
• Trẻ em cũng có thể mắc, nhất là các bệnh biến dưỡng bẩm sinh (do thiếu hụt men).

👉 Tóm lại: Bệnh biến dưỡng chính là bệnh rối loạn chuyển hóa, gặp ở nhiều lứa tuổi nhưng phổ biến nhất ở người lớn, đặc biệt khi ăn uống – sinh hoạt không cân đối hoặc có sẵn yếu tố di truyền.

Dưới đây là bảng tóm tắt phân loại các bệnh biến dưỡng thường gặp và nguyên nhân chính:

Nhóm bệnh biến dưỡng	Ví dụ điển hình	Nguyên nhân chính
Biến dưỡng đường	- Đái tháo đường (type 1, type 2) - Hạ đường huyết	- Thiếu hoặc đề kháng insulin - Chế độ ăn nhiều đường, ít vận động - Di truyền
Biến dưỡng mỡ	- Rối loạn lipid máu (cholesterol cao, triglycerid cao) - Béo phì	- Ăn nhiều chất béo bão hòa, ít vận động - Di truyền - Rối loạn hormon
Biến dưỡng đạm	- Gout (tăng acid uric) - Phenylketon niệu (bẩm sinh) - Rối loạn ure máu	- Ăn nhiều đạm, rượu bia - Khiếm khuyết men chuyển hóa bẩm sinh - Suy gan, suy thận
Biến dưỡng khoáng chất	- Loãng xương (thiếu canxi, vitamin D) - Rối loạn natri, kali (do bệnh thận, thuốc lợi tiểu)	- Chế độ ăn thiếu khoáng chất, vitamin D - Bệnh lý thận, nội tiết
Biến dưỡng bẩm sinh hiếm gặp	- Galactosemia - Bệnh dự trữ glycogen	- Đột biến gen gây thiếu men chuyển hóa bẩm sinh (thường phát hiện ở trẻ sơ sinh)

Như vậy, có thể chia thành bệnh biến dưỡng mắc phải (do lối sống, tuổi tác, bệnh lý mạn tính) và bệnh biến dưỡng bẩm sinh (do di truyền, hiếm gặp).