CÁI CUỘN CHỈ
Truyện ngắn
Nguyễn Khắc Phước
Thượng lưu sông Thác Ma là vùng nổi
tiếng với đặc sản chè lá, thơm và mít, cung cấp cho các chợ vùng hạ lưu chuyên
trồng lúa và những chợ vùng duyên hải Quảng Trị, Thừa Thiên. Thím Lành là một
trong những người chuyên buôn bán những mặt hàng đó.
Thím Lành ở thôn Tân Điền, cách chợ
Mỹ Chánh chừng hai giờ đi bộ, thế mà ngày nào thím cũng kiũ kịt gánh hàng xuống
chợ. Thiệt tội cho đôi vai của thím và cả cái đòn gánh oằn xuống như sắp gãy. Cứ
vài chục bước thím lại đổi vai, chứng tỏ gánh hàng nặng lắm, nặng đến mức tột
cùng của sức chịu đựng, tưởng như một cái lá cũng không thêm vào được.
Suốt buổi chiều, thím đến các chủ
vườn mua hàng. Khi vừa đủ nặng, thím gánh hàng về nhà. Từ ba giờ sáng, khi trời
còn tối mờ tối mịt, thím đã tất tả gánh hàng xuống chợ để kịp bán cho bạn hàng.
Có khi thím phải đi đến các thôn vùng núi phía tây như Trầm Sơn, Khe Mương, hoặc
bắt đò qua các thôn Vực Kè, Tân Lương bên kia sông, nơi trồng nhiều thơm, mít.
Đấy là vào cuối thập niên 1950 và đầu
thập niên 1960, khi đất nước còn yên bình. Người ta có thể đi suốt đêm, trong
túi không có bất cứ giấy tờ gì mà không sợ bị bắn nhầm hay xét hỏi. Những năm
đó, đêm đêm dưới sông Ô Lâu văng vẳng giọng hò mái đẩy nhịp nhàng khoan thai từ
những chuyến đò dọc mang hàng hóa từ Đông Ba đi khắp vùng Thừa Thiên, Quảng Trị,
ghé những chợ bên sông Hương, sông Bồ, sông Ô Lâu và đến tận sông Thạch Hãn,
sông Hiếu… Nhiều người nghe đến thuộc những câu:
“Đập sông Bồ có khúc sâu khúc cạn
Chàng có thương thiếp, cho thiếp chộ
hình chộ dạng để bớt nhớ thôi thương
Kể từ ngày đào lựu cách trở hai
phương
Trông cho thấy mặt kẻo hai đứa hai
đường thảm chưa?”
“Gió thổi pho pho đưa đò lên Huế
Trăng non Đoài vội xế Bao Vinh
Gặp nhau đây giữa ngã ba Sình
Có ai vô kết nghĩa chung tình ngàn
năm?”….
Thím Lành quen biết rất nhiều giọng
hò trên những chuyến đò dọc ấy bởi những chủ đò là bạn hàng của thím.
Mỗi khi xong phiên chợ, nếu hàng
bán không hết, thím thường mang đến gởi nhà bác Thảo, một người bà con thúc bá
bên chồng của thím. Bác Thảo làm nghề thợ may và mở tiệm ngay trong chợ Mỹ
Chánh. Tiệm của bác khá rộng nên sẵn sàng cho thím gởi hàng. Hầu như bác Thảo
không bao giờ phải tốn tiền mua chè lá và lâu lâu được thím tặng một trái thơm,
trái mít ăn cho vui.
Thím Lành cũng mê hò Huế, nhất là
hò giả gạo và hò đối đáp rất vui nhộn, nên mỗi năm đôi ba lượt, khi có đoàn hò
Huế về hát ở sân đình làng Mỹ Chánh hoặc Lương Điền, thím gánh hàng xuống chợ
ngay đêm hôm đó, ở lại nhà bác Thảo để đi xem cho được.
Một hôm, bác Thảo tìm không thấy một cuộn chỉ đen trong bao treo trên bàn máy may. Đó là trục chỉ còn nguyên, chưa
dùng đến, bác phải bắt xe đò vô tận Huế mới mua được. Chỉ được cuốn quanh một
cái lõi gỗ mà sau khi dùng hết chỉ, trẻ con thường dùng để làm xe để chơi. Bác
lục trí nhớ xem hôm ấy có ai đến nhà mình không và dứt khoát chỉ có một mình
thím Lành ghé lại. Bác chắc chắn thím Lành đã lấy cắp cuộn chỉ của mình chứ
không ai khác, bởi vì nhà thím nghèo, rất cần chỉ để vá áo quần. Cả nhà thím, mọi
người đều mặc áo vá. Cái áo dài thím mặc đi chợ cũng được vá vai.
Bác Thảo tức bực vô cùng, không lẽ
lại phải vô Huế chỉ để mua một cuộn chỉ, mà đi lại đâu phải dễ dàng. Kể từ đó,
mỗi lần thím Lành đến bác đều lạnh nhạt, không một tiếng chào, không nhận chè
lá của thím biếu nữa.
Thím Lành không hiểu tại sao bác Thảo
có thái độ khác thường như vậy, sợ rằng hàng hóa của mình làm chật nhà bác, từ
đó thím không gởi hàng ở nhà bác và cũng không đến nhà bác nữa.
Thế rồi cuộc chiến càng ngày càng
căng thẳng, không ai dám đi lại ngoài đường ban đêm, tiếng hò mái đẩy trên sông
vắng dần rồi im bặt luôn. Con đường sắt trở thành giới tuyến. Phía tây thấp
thoáng bóng các anh du kích khi đêm về. Ban đêm thím Lành và gia đình phải xuống
hầm ngủ để tránh đạn đại bác và đạn súng đại liên từ đồn Mỹ Chánh cứ bắn xả vào
làng.
Lâu lâu thím Lành mới xuống chợ, chỉ
đi ban ngày và gánh ít hàng. Khi đò dọc không còn đến, khách hàng từ Huế ra mua
bằng xe đò, nhưng chỉ được đôi lần rồi vắng luôn bởi đường sá không an toàn.
Nhưng khó chịu nhất là khi vừa ra khỏi chợ, hàng hóa của thím bị lục tung,
không biết họ kiếm cái gì.
Khi những chiếc máy bay phun cái chất
bột màu trắng xuống làng thì mít là thứ cây đầu tiên bắt đầu chết rụi, kế đến
là chè, thơm. Sau này thím mới biết rằng đó là thuốc khai quang và người ta nói
cây nào có mủ thì chết trước.
Không còn chè, mít và thơm nên thím
hết đường sinh kế, gia đình thím định bỏ làng mà đi. Thế nhưng chưa kịp đi thì
một quả đại bác đã rơi vào vườn nhà thím và mảnh của nó đã giết thím.
Bác Thảo nghe tin nhưng không về
phúng viếng. Có thể bác sợ nhưng không ai bắt bớ gì một người thợ may già như
bác, hơn nữa, mấy anh du kích cũng là bà con thân thuộc với bác. Người ta nói
nghĩa tử là nghĩa tận, mà bác còn ghét thím lâu vậy sao?
Mấy năm sau, một hôm bác đi ngang
nhà hàng xóm khi chị chủ nhà đang ngồi ngoài hiên vá áo quần. Hồi ấy không có
điện nên ngồi trong nhà thì không thấy lỗ kim mà xâu chỉ. Tình cờ bác thấy trên
bậc thềm một cuộn chỉ đen loại có lõi gỗ y như của cuộn chỉ của bác. Cuộn chỉ
còn khá mới, chưa dùng bao nhiêu. Những người không phải thợ may chỉ dùng cuộn
chỉ nhỏ bằng ngón tay quấn quanh lõi giấy, hiếm khi người ta dùng loại cuộn chỉ
to có lõi gỗ mà ở chợ Mỹ Chánh không ai bán. Bác hỏi chị hàng xóm mua cuộn chỉ
này ở đâu, chị trả lời:
- Thằng con tôi đi chơi thấy đâu đó
rồi mang về chớ tôi chẳng mua cuộn chỉ to này làm chi cho tốn nhiều tiền.
- Trước đây tôi có mất một cuộn chỉ
như thế này và tôi đã nghi ngờ một người bà con lấy cắp. Chị làm ơn hỏi cháu lấy
cuộn chỉ này ở đâu, nếu cháu lấy của tôi thì chị cho tôi biết, tôi sẽ bỏ qua
không nói với bất cứ ai và chị cứ để đó mà dùng. Tôi biết các cháu rất thích
lõi chỉ này để làm xe chơi chớ chẳng tham lam gì. Nếu cháu lấy thì tôi phải đến
xin lỗi người bà con của tôi vì bấy lâu nay tôi nghi oan cho họ.
Tối hôm đó, chị sang nhà bác Thảo,
một tay chị cầm cuộn chỉ, một tay cầm tay thằng con, biểu nó xin lỗi và trả lại
cuộn chỉ cho bác.
Bác cầm cuộn chỉ mà rưng rưng nước
mắt vì bác không bao giờ có thể gặp lại thím Lành để xin lỗi nữa, họa chăng là ở
suối vàng mà thôi.
N.K.P.
